Πύργος Χάνδακα

Ο πύργος του Χάνδακα βρίσκεται απέναντι από την Αμφίπολη και τον πύργο Μαρμαρίου, σε κοντινή απόσταση (σε ευθεία κάτω από 1000μ) αλλά από την άλλη όχθη του Στρυμόνα.

Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα ο πύργος ήταν γνωστός σαν «Πύργος Αγίου Γεωργίου», ονομασία που οφείλεται σε ομώνυμο ναό που παλιά βρισκόταν δίπλα του.

Ιστορία

Ακριβή στοιχεία για την κτίση και τη χρονολόγησή του δεν υπάρχουν, αλλά το πιθανότερο είναι να είναι και αυτός, όπως ο πύργος Μαρμαρίου, του 14ου αιώνα ή λίγο παλαιότερος.

Βρίσκεται στην περιοχή όπου υπήρχε το βυζαντινό χωριό του Χάνδακα, το οποίο αναφέρεται σε πλήθος αθωνικών εγγράφων του 14ου αιώνα (1318-1378), κυρίως με αφορμή τη διαμάχη των Ζωγραφηνών και των Χελανδαρηνών μοναχών για νερόμυλους της περιοχής. Εκείνη την εποχή αποτελούσε ιδιοκτησία της μονής Ζωγράφου.

Δηλαδή μάλλον πρόκειται για μοναστηριακό πύργο που προστάτευε και εξυπηρετούσε μετόχι της Μονής Ζωγράφου του Αγίου Όρους.

Εκτός των άλλων,ο πύργος εξυπηρετούσε τη φύλαξη του «πόρου του Μαρμαρίου», γέφυρας επί του ποταμού Στρυμόνα, γνωστής ήδη από την αρχαιότητα.

Συνέδεε το μικρό Βυζαντινό οικισμό του Μαρμαρίου με την πεδιάδα του Στρυμόνα και κατά συνέπεια εξυπηρετούσε τον κάθετο οδικό άξονα από την Εγνατία οδό προς τις Σέρρες και βορειότερα. Η γέφυρα αυτή περιγράφεται από το Θουκυδίδη ενώ υπολείμματα της (πάσσαλοι κατά τόπους με μεταλλική ενίσχυση) σώθηκαν και εκτίθενται στο μουσείο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος είναι τετράγωνος με εσωτερικές διαστάσεις 7✖7μ. Το πάχος των τοίχων είναι 1,60μ.

Το σωζόμενο ύψος του πύργου που φτάνει τα 8μ καθώς και η διάταξη των δοκοθηκών μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι ήταν τριώροφος με εμβαδόν κάθε ορόφου περίπου 49 τ.μ. Το πάτωμα του πρώτου ορόφου αποτελείται από κτιστό θόλο (καμάρα) ενώ των άλλων ορόφων ήταν ξύλινα.

Για την στατική ενίσχυση του κτίσματος χρησιμοποιήθηκαν 12 εξωτερικές αντηρίδες εφαπτόμενες στους τοίχους από τις οποίες σήμερα διακρίνουμε κατάλοιπα από τρεις.

Είναι ενδιαφέρον ότι σχεδόν ολόκληρος ο πρώτος όροφος του πύργου είναι θαμμένος κάτω από χώματα (από επιχώσεις λόγω πλημμυρών του Στρυμόνα, προφανώς) σε βαθμό που δεν διακρίνεται η είσοδος που πρέπει να ήταν στη βόρεια πλευρά περί τα 2 μέτρα από τη βάση.

Ο πύργος προστατευόταν από μικρό οχυρό περίβολο διαστάσεων 12✖12.5μέτρα, ερείπια του οποίου διακρίνονται στη βόρεια πλευρά.

Πηγές

• Σαμσάρης,Πέτρος (2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα» , σελ. 630