Διατείχισμα Κασσανδρείας

Το διατείχισμα προστάτευε την πόλη της Κασσανδρείας που χτίστηκε από τους Μακεδόνες στη θέση της αρχαίας Ποτίδαιας.

Απομεινάρια του τείχους είναι ορατά σχεδόν σε όλο το μήκος της διώρυγας της Ποτίδαιας από την πλευρά της Χαλκιδικής και μέσα στο σημερινό χωριό. Όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες, ένα τμήμα του, στη δυτική πλευρά, βρίσκεται στη θάλασσα.

Ιστορία

Στη θέση της αρχαίας Ποτίδαιας, αποικίας των Κορινθίων στο λαιμό της χερσονήσου της Κασσάνδρας, η οποία καταστράφηκε από τον Φίλιππο το 357 π.Χ., ο Κάσσανδρος ίδρυσε το 316 π.Χ. μία νέα πόλη, την Κασσάνδρεια. Η ελληνιστική αυτή πόλη εξελίχθηκε σε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Μακεδονίας, γνωρίζοντας μεγάλη άνθηση κατά την ρωμαιοκρατία και τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες.

Το 540 μ.Χ. καταστράφηκε από τους Ούννους και ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄ φρόντισε για την ανασύστασή της. Σύμφωνα με τον ιστορικό Προκόπιο, ο Ιουστινιανός, για να προστατέψει την πόλη και όλη τη χερσόνησο από τις βαρβαρικές επιδρομές, οχύρωσε το διατείχισμα που υπήρχε κατά μήκος του λαιμού της χερσονήσου και εκτεινόταν από το Θερμαϊκό ως τον Τορωναίο κόλπο : "το κατά την είσοδο διατείχισμα τοις επιβουλεύειν εθέλουσιν αμαχόν τε και ανανταναγώνιστον διεπράξατο διαφανώς είναι".

Οι επόμενες ιστορικές πληροφορίες που αφορούν στο διατείχισμα προέρχονται από το 15ο αιώνα, όταν ο τέως αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ΄ Παλαιολόγος έγινε δεσπότης Θεσσαλονίκης και από το 1403 προχώρησε σε μεγάλης έκτασης ανακατασκευές του τείχους και στη διάνοιξη μίας τάφρου. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1424, οι Βενετοί επιχείρησαν νέες επισκευές στο τείχος, οι οποίες όμως φαίνεται ότι δεν ολοκληρώθηκαν.

Τελευταία χρήση του διατειχίσματος με πρόχειρες επισκευές και νέα διάνοιξη της τάφρου συντελείται στην Επανάσταση του 1821, όταν οι Χαλκιδικιώτες αγωνιστές οχυρώνονται σ' αυτή τη θέση, προκειμένου να συγκρατήσουν την επέλαση του Οθωμανικού στρατού.

Η εγκατάσταση προσφύγων από την Ανατολική Θράκη στο σημερινό οικισμό της Νέας Ποτίδαιας που χρησιμοποίησαν οικοδομικό υλικό από το αρχαίο τείχος, στη συνέχεια η διάνοιξη της διώρυγας και αργότερα η κατασκευή της πρώτης γέφυρας επέφεραν μεγάλες καταστροφές στο υπάρχον διατείχισμα, ενώ αλλοίωσαν δραστικά τον περιβάλλοντα χώρο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το διατείχισμα εκτείνεται σε μήκος περίπου 1200μ από τον Τορωναίο κόλπο ανατολικά μέχρι το Θερμαϊκό στα δυτικά.
Το τείχος ενισχύεται με ορθογώνιους πύργους που τοποθετούνται σε απόσταση 50-60μ. μεταξύ τους. Σήμερα είναι ορατοί οι 18 από τους αρχικά 21 πύργου.

Τα δύο άκρα απολήγουν σε πύργους, που σήμερα λόγω της διάνοιξης της διώρυγας και της ανόδου της θάλασσας βρίσκονται μέσα στο νερό.

Το πάχος του τείχους κυμαίνεται γύρω στα 1,5-3μ. και το ανώτερο σωζόμενο ύψος φτάνει στα 8 μ. περίπου.

Στο μέσον του διατειχίσματος υπήρχε η είσοδος στην πόλη που την αποτελούσε μια πύλη με καμάρα, κατασκευασμένη από πλίνθους, πάνω από την οποία υψωνόταν ισχυρός πύργος.

Συστηματικές εργασίες στο διατείχισμα (καθαρισμοί, διαμορφώσεις χώρου, στερεώσεις) διενεργήθηκαν μεταξύ των ετών 1983-84, από τον καθηγητή Θ. Παζαρά.

Πηγές

• Ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ - Υπουργείου Πολιτισμού - Διατείχισμα Κασσανδρείας Συντάκτης Λήδα Τόσκα, αρχαιολόγος