Κάστρο του Αγίου Δονάτου ή Κάστρο Παραμυθιάς

Αρχαίο και μεσαιωνικό κάστρο πάνω από την πόλη της Παραμυθιάς, στη δυτική πλευρά του όρους Κορίλλας (ή Γκορίλας ή Γορίλας).

Στην περιοχή υπάρχει και άλλο κάστρο με το ίδιο όνομα, το «Κάστρο Αγίου Δονάτου Ζερβοχωρίου», 10χλμ νοτιοανατολικά από την Παραμυθιά. Το κάστρο εκείνο δεν περιλαμβάνεται στον Καστρολόγο και δεν πρέπει να συγχέεται με το κάστρο της Παραμυθιάς. Πρόκειται για μια από τις Ηπειρωτικές Ακροπόλεις της Ελληνιστικής περιόδου που ιδρύθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. και που δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση.

Ιστορία

Για πρώτη φορά χτίστηκε κάστρο στο ύψωμα κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους. Επί Ιουστινιανού το κάστρο ανακατασκευάστηκε όπως πολλά άλλα κάστρα στη Βυζαντινή επικράτεια. Σίγουρα πρέπει να δέχθηκε τροποποιήσεις και μεταγενέστερα ιδίως την περίοδο του 13ου, 14ου αιώνα, όταν η κατάσταση στην περιοχή ήταν ρευστή. Συνέχισε να χρησιμοποιείται σε όλη τη Βυζαντινή περίοδο καθώς και επί Τουρκοκρατίας.

Με την ανάπτυξη της πόλης της Παραμυθιάς επί Τουρκοκρατίας, ο οικισμός μέσα στο κάστρο άρχισε να φθίνει και εγκαταλείφθηκε οριστικά επί Αλή πασά, μάλλον στις αρχές του 19ου αιώνα.

Ο ιστορικός του 6ου αιώνα Προκόπιος αναφέρει την κατασκευή κάστρου με την ονομασία «Άγιος Δονάτος» στην περιοχή. Επίσης γίνεται μνεία στο μεσαιωνικό χρονικό των Τόκκων.

Το όνομά του το πήρε από τον πολιούχο της πόλης Άγιο Δονάτο, ο οποίος ήταν επίσκοπος Ευροίας τον 4ο αιώνα.

Η ιστορία του κάστρου ταυτίζεται με την ιστορία της Παραμυθιάς. Μετά την Ελληνιστική περίοδο πέρασε στους Ρωμαίους και μετά στους Βυζαντινούς.
Από την αρχή του 13ου αιώνα ανήκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το 1337 ξαναπέρασε για λίγο, επί Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου, στην κυριαρχία του Βυζαντίου.
Το 1349 είναι μέρος της επικράτειας του Σέρβου ηγεμόνα Στέφανου Δουσάν.
Στα 1380 αποκτήθηκε από τον Σέρβο Δεσπότη των Ιωαννίνων Θωμά Πρελούμπο (ή Πρελούμποβιτς).
Το 1411 υποτάχτηκε στον Κάρολο Α’ Τόκκο, (που ήταν άρχων Κεφαλληνίας και Λευκάδας και αργότερα «Δεσπότης της Άρτας και των Ιωαννίνων» μέχρι το 1429).

Το 1449 η Παραμυθιά καταλαμβάνεται από τους Τούρκους και παραμένει υπό τουρκική κυριαρχία μέχρι το 1913.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο αποτελείται από έναν εξωτερικό οχυρωματικό περίβολο με πολυγωνική κάτοψη, ενισχυμένο με πύργους, και ακρόπολη στα ανατολικά.

Στην κατασκευή του διακρίνονται χρονολογικά τρεις τουλάχιστον οικοδομικές φάσεις:
Η ελληνιστική, που αποτελείται από μεγάλων διαστάσεων ασβεστολιθικούς δόμους, η βυζαντινή με λίθους, πλίνθους και κονίαμα και η οθωμανική με αργολιθοδομή.

Τέσσερις πύλες οδηγούσαν στο κάστρο. Η κύρια πύλη ήταν η δυτική πύλη, που ανήκει στη βυζαντινή φάση. Η πιο παλιά πύλη ήταν η ανατολική, που ήταν υπόγεια, κάτω από το ανατολικό τμήμα του αρχαίου τείχους και εν μέρει λαξευμένη στο φυσικό βράχο.

Στον εσωτερικό χώρο του κάστρου σώζονται ερείπια οικιών και διαφόρων άλλων θολωτών χώρων που είναι από την εποχή της Τουρκοκρατίας, μεταξύ αυτών και ερείπια από ένα τζαμί.

Στο ανατολικό τμήμα του κάστρου, στο πιο ψηλό σημείο του λόφου, είναι χτισμένη η ακρόπολη, διαστάσεων περίπου 25✖47μ., που χωρίζεται από την υπόλοιπη οχύρωση με εσωτερικό τείχος ενισχυμένο με τέσσερις πύργους. Στο εσωτερικό της οδηγεί ράμπα στη δυτική πλευρά, που καταλήγει σε πύλη.

Κάτω από το κάστρο σώζεται και η Κούλια της Παραμυθιάς , το μόνο από τα παλιά πυργόσπιτα που διατηρείται μέχρι σήμερα, έστω και ανακατασκευασμένο.

---

Πηγές

• Ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ - Υπουργείου Πολιτισμού, Κασσιανή Λάζαρη - Κάστρο Παραμυθιάς