Κούλια στο Πλατύ ή Κούλια Κομποτίου 1

Το μουσικό μας πρόγραμμα του Radio Excaliber , excalibur από Δευτέρα ως Παρασκευή περιλαμβάνει μουσική από το χώρο της Ελληνόφωνης και της Αγγλόφωνης μουσικής σκηνής καθώς επίσης τις τελευταίες Ελληνικές και ξένες επιτυχίες. Σας ευχόμαστε καλή ακρόαση! Μας ακούτε στην Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Ελλάδα, Θερμαϊκό, Βόλο, Λάρισα, Πάτρα, Κρήτη, 'Εβρο κ.λ.π.

11 Μαΐου 2021

Κούλια στο Πλατύ ή Κούλια Κομποτίου 1

Ένα από τα μεθοριακά φυλάκια που είχαν κατασκευαστεί από τους Τούρκους κατά μήκος των Ελληνοτουρκικών συνόρων όπως αυτά είχαν καθοριστεί με τη συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως του 1832.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

To μικρό οχυρό βρίσκεται στην περιοχή Πλατύ πάνω στο δρόμο που ενώνει το Κομπότι με τη Φλωριάδα και άλλα ορεινά χωριά του νομού Άρτας. Εποπτεύει ένα στενό πέρασμα με γέφυρα πάνω από το ποτάμι (δευτερεύουσα κοίτη του Άραχθου).

Ιστορία

Τα Ελληνοτουρκικά σύνορα στην περιοχή ορίστηκαν με τη συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως του 1832 (ή συνθήκη του «Καλεντέρ Κιοσκ») με την οποία αναγνωρίστηκε (και) από την Τουρκία η ανεξαρτησία της Ελλάδας. Η Ελληνοτουρκική μεθόριος εκείνης της εποχής συμπίπτει με τα σημερινά όρια μεταξύ των νομών Άρτας και Αιτωλοακαρνανίας.

Κατά μήκος αυτής της μεθοριακής γραμμής οι Τούρκοι έκτισαν φυλάκια, τις «Κούλιες». Τα φυλάκια αυτά ήταν στην ουσία μικρά τυποποιημένα οχυρά με κυλινδρικό σχήμα και ασυνήθιστα ισχυρή οχύρωση, με πολεμίστρες, με θέσεις πυροβόλων και με πηγάδι ύδρευσης.

Δεν είναι γνωστή ακριβώς η χρονολογία κατασκευής αυτών των οχυρών στην ευρύτερη περιοχή του Κομποτίου. Προφανώς κατασκευάστηκαν μετά την οριστικοποίηση των συνόρων, δηλαδή το 1832 ή λίγο μετά. Ενδεχομένως και αρκετά αργότερα. Ίσως περί το 1860 όταν οι Οθωμανοί ενίσχυσαν τις οχυρώσεις τους στον Αμβρακικό με πυροβολεία και κανόνια.
Σε κάθε περίπτωση, οι κούλιες του Κομποτίου παρέμειναν σε λειτουργία μέχρι το 1881 όταν με τη Συμφωνία της Κωνσταντινουπόλεως (Μάρτιος1881) και σε επικύρωση των συμφωνηθέντων στη συνθήκη του Βερολίνου του 1878, η Θεσσαλία και μέρος της νοτίου Ηπείρου προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα. Με την υλοποίηση αυτής της συμφωνίας απελευθερώθηκε η Άρτα και η γύρω περιοχή ενώ η γραμμή των φυλακίων στην περιοχή του Κομποτίου εγκαταλείφθηκε καθώς η μεθόριος μετακινήθηκε πιο βόρεια, κατά μήκος της κύριας κοίτης του Αράχθου.

Από αυτές τις κούλιες σώζονται σε σχετικά καλή κατάσταση η περί ής ο λόγος Κούλια στο Πλατύ και η Κούλια στη θέση Γενιτσάρισσες. Σε χειρότερη κατάσταση βρίσκεται μια κούλια κοντά στη λιμνοθάλασσα Αγρίλου, νότια της Συκούλας. Υπήρχε και μια κούλια στο χωριό Δημαριό (υποδεικνύεται ως θέση στη Wikimapia) η οποία πρέπει να καταστράφηκε πρόσφατα καθώς στη θέση της υπάρχει παιδική χαρά.

Είναι βέβαιο ότι θα υπήρχαν πολλά ακόμα φυλάκια κατά μήκος της συνοριακής γραμμής του 1832, αλλά δεν γνωρίζουμε αν σώζεται κάποιο άλλο από αυτά. Επίσης δεν γνωρίζουμε αν υπήρχαν αντίστοιχα ελληνικά φυλάκια από την άλλη πλευρά των συνόρων.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Οι κούλιες στο Κομπότι δεν μοιάζουν με κανένα άλλο πύργο ή οχυρό στον Καστρολόγο με εξαίρεση τις -επίσης οθωμανικές- κούλιες της Κορωνησίας και της Λασκάρας με τις οποίες έχουν αρκετές ομοιότητες αλλά δεν είναι εντελώς ίδιες. Θυμίζουμε ότι οι Κούλιες αυτές (Κορωνησίας, Λασκάρας) έχουν κατασκευαστεί μάλλον την εποχή του Αλή Πασά, περί το 1807, ενώ κάποιοι πιστεύουν ότι είναι μεταγενέστερες, περί το 1860.

Οι κούλιες στο Κομπότι είναι κυλινδρικού σχήματος με εξωτερική διάμετρο περί τα 14 μέτρα.

Είχαν δύο ορόφους. Στο εσωτερικό υπήρχε ακόμα ένας ομόκεντρος εσωτερικός κύλινδρος διαμέτρου 3 μέτρων περίπου, καθ’ όλο το ύψος του οχυρού. Μέσα σε αυτόν τον εσωτερικό κυλινδρικό χώρο ήταν η πυριτιδαποθήκη.

Η όλη κατασκευή εδράζεται σε κυλινδρική βάση (σφήνα) θεμελίων για την οριζοντίωση του κεκλιμένου επιπέδου έδρασης της ανωδομής. Το ύψος αυτής της βάσης κυμαίνεται από 0 έως 2 μέτρα.

Η στέγη ήταν θολωτή, ενώ ο εσωτερικός κύλινδρος κατέληγε σε δικό του ανεξάρτητο, ημισφαιρικό και υπερυψωμένο τρούλο. Η στέγη προστατευόταν από στηθαίο ύψους 0,90μ και πάχους 0,95μ.

Ο εξωτερικός τοίχος έχει πάχος 1,40 μέτρα. Φέρει περιμετρικά (και ισομετρικά) στενοϋψή, κωνικά ανοίγματα (τυφεκιοθυρίδες), σε ύψος κατάλληλο για τη χρήση από τους αμυνόμενους. Το κωνοειδές (προς τα έξω) σχήμα είναι κατάλληλο για μεγαλύτερο οπτικό πεδίο βολής. Υπάρχουν τυφεκιοθυρίδες και στο ύψος του δευτέρου ορόφου. Σε αυτές η κωνική διαμόρφωση είναι ακόμα πιο έντονη για να δίνεται η ευχέρεια μεγαλύτερης γωνίας βολής.

Στο εσωτερικό ανάμεσα στους δύο κυλίνδρους ανεβαίνει λιθόκτιστη σκάλα. Η κύρια είσοδος είναι στο επίπεδο του εδάφους, κάτι αρκετά ασυνήθιστο (σε Κορωνησία και Λασκάρα δεν υπάρχει καν είσοδος). Η είσοδος στον εσωτερικό κύλινδρο γινόταν από ορθογώνιο άνοιγμα που βρισκόταν στην ευθεία με την κύρια είσοδο.

Παράλληλες Ιστορίες

Από την Ιστορία είναι γνωστό ότι τον Μάιο του 1821, ο ΚαραΙσκάκης έδωσε μάχη εναντίον των Τούρκων στο Κομπότι στη θέση «Κούλια». Προφανώς δεν πρόκειται για την συγκεκριμένη κούλια στο Πλατύ ούτε και για καμιά άλλη κούλια της μεθορίου του 1832. Στους χάρτες της ΓΥΣ υπάρχει ύψωμα με την ονομασία «Κούλια» περίπου 1 χιλιόμετρο ανατολικά από την κούλα στο Πλατύ και μάλλον εκεί έγινε η συγκεκριμένη μάχη. Η ονομασία του υψώματος πιθανόν να οφείλεται σε παλιότερο πύργο που υπήρχε εκεί.

Η μάχη εκείνη δεν ήταν από τις σημαντικές της ελληνικής Επανάστασης, αλλά σε αυτήν σημειώθηκε ένα από τα πιο χαριτωμένα στιγμιότυπα του Αγώνα καθώς εδώ τραυματίστηκε από τούρκικο βόλι στα γεννητικά του όργανα ο Καραϊσκάκης ενώ έδειχνε τα οπίσθιά του στους Τούρκους.