Πύργος Τσιλιγιώργη

Ερείπια θολωτού μεσαιωνικού κτίσματος που αναφέρεται ως «πύργος» -και μάλλον ήταν πράγματι πύργος- στο ύψωμα «Τσιλιγιώργης», στις ανατολικές πλαγιές του όρους Κίσσαβος, πάνω από την παραλία Πλατιά Άμμος και από τον παραθαλάσσιο οικισμό Κόκκινο Νερό του νομού Λάρισας.

Ιστορία

Πρόκειται πιθανότατα για πύργο που ανήκε σε μικρό μοναστηριακό συγκρότημα. Ο πύργος είναι πολύ κοντά, περί τα 20 μέτρα, σε άλλο μικρό ερειπωμένο κτίσμα το οποίο ήταν βυζαντινός τρίκογχος ναός. Ο ναός διέθετε γλυπτό διάκοσμο και πολυτελές μαρμάρινο δάπεδο με ζωομορφικές παραστάσεις. Τα ευρήματα φυλάσσονται στην Αρχαιολογική Συλλογή Αγιάς.

Η εικασία ότι τα δύο ερειπωμένα κτίσματα είναι υπολείμματα μοναστηριού ενισχύεται από το γεγονός ότι η τοποθεσία ήταν στο επίκεντρο μιας περιοχής που οι Βυζαντινοί ονόμαζαν Όρος των Κελλίων.
Το όρος των Κελλίων ήταν Μοναστική κοινότητα που αναπτύχθηκε μεταξύ του 9ου και του 13ου αιώνα σε όλη την έκταση του Ανατολικού Κισσάβου, από τα Τέμπη μέχρι τον Αγιόκαμπο. Αναφέρεται σε αγιολογικά κείμενα του 9ου αιώνα, στο έργο της Αννας Κομνηνής (Αλεξιάδα) του 11ου αιώνα, στο βίο του Αγίου Χριστοδούλου και σε λατινικές πηγές μέχρι τις αρχές του 14ου αιώνα. Ήταν σημαντικό μοναστικό κέντρο με πλήθος μοναχών, δύναμη και κεντρική διοίκηση με επικεφαλής τον Πρώτο. Η οργάνωσή του ήταν παρόμοια με αυτή του Αγίου Όρους. Σε αντίθεση όμως με το Άγιο Όρος, η κοινότητα αυτή δεν επιβίωσε επί Τουρκοκρατίας, ενώ η παρακμή της είχε αρχίσει ήδη από τον 13ο αιώνα.

Ο ναός στη θέση Τσιλιγιώργη χρονολογείται από τον καθηγητή του ΑΠΘ Νίκο Νικονάνο στα τέλη του 12ου με αρχές του 13ου αιώνα. Δεν γνωρίζουμε περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία ή την αρχική ονομασία του συγκροτήματος. Όσον αφορά τον πύργο, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι είναι της ίδιας πάνω-κάτω εποχής με την εκκλησία. Οπότε θα τον τοποθετήσουμε χρονικά στο τέλος του 12ου αιώνα, αλλά με επιφυλάξεις. Δεν αποκλείεται να είναι μεταγενέστερος.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος έχει ορθογώνια κάτοψη με διαστάσεις 4,70✖5,10 μέτρα. Οι τοίχοι του, πάχους περίπου 80εκ., είναι κτισμένοι με τοιχοποιία σχετικά καλής κατασκευής από ημικατεργασμένους αργούς λίθους με παρεμβολή πλίνθων και κεραμιδιών. Η στέγη του κτίσματος ήταν θολωτή και πρέπει να έχει καταστραφεί πριν από μερικές δεκαετίες, τουλάχιστον. Στα δυτικά του «πύργου» σώζεται σε μικρό ύψος μια προέκταση διαστάσεων 3,50✖4,70 μ.

---

Πηγές

• Νίκος Νικονάνος. «Βυζαντινοί ναοί της Θεσσαλίας από τον 10ο αιώνα ώς την κατάκτηση της περιοχής από τους Τούρκους το 1393», Αθήναι, Εκδ. Υπουργείον Πολιτισμού και Επιστημών, Γενική Δ/νση Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεως, Δημοσιεύματα του Αρχαιολογικού Δελτίου, αριθ. 26, 1979
• Ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ - Υπουργείου Πολιτισμού Τo όρος των Κελλίων
• Ιστοσελίδα Γρηγόρης Καλαγιάς - Κόκκινο Νερό. Ανώνυμη Μονή στη θέση Τσιλιγιώργη