Τείχη Λόγγου ή Αρχαία Έδεσσα

Ερείπια της αρχαίας πόλης της Έδεσσας με υπολείμματα τειχών από την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο.

Δεν πρόκειται για το ισχυρό μεσαιωνικό κάστρο των Βοδενών, που δεν σώζεται, αλλά για ένα τμήμα της αρχαίας πόλης που κατοικούνταν μέχρι τις αρχές του 7ου μ.Χ. αιώνα.

Ιστορία

Η Αρχαία Έδεσσα χωριζόταν σε δύο τμήματα-επίπεδα: στην Ακρόπολη, που βρισκόταν ψηλά, στην άκρη του βράχου της σύγχρονης Έδεσσας και στην κάτω πόλη, η οποία εκτεινόταν στους πρόποδες του βράχου, στην ανατολική πλευρά. Αυτή η πλούσια σε βλάστηση περιοχή κάτω από το βράχο ονομάστηκε Λόγγος και είναι το μόνο κομμάτι της αρχαίας και μεσαιωνικής Έδεσσας που σώζεται.

Η πόλη αναπτύχθηκε κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξή της έπαιξε και η Εγνατία οδός.

Τα τείχη της πόλης κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο παραμελήθηκαν και σχεδόν καταστράφηκαν. Όταν από τον 3ο αιώνα και κατά την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο άρχισαν οι επιδρομές των Βαρβάρων (Γότθων και άλλων) οι οχυρώσεις τόσο της ακρόπολης όσο και του Λόγγου ανακατασκευάσθηκαν εσπευσμένα.

Η ακρόπολη της Έδεσσας ήταν από τα πιο ισχυρά κάστρα της Μακεδονίας, γνωστό ως το περίφημο «Θεοφρούρητο Κάστρο των Βοδενών». Αλλά και η κάτω πόλη, στον Λόγγο είχε τα τείχη της. Τα ερείπια των οχυρώσεων που βλέπουμε σήμερα στον Λόγγο είναι από διάφορες εποχές. η τελευταία φάση πρέπει να ήταν τον 5ο ή το αργότερο τον 6ο αιώνα.

Η κάτω πόλη, ο Λόγγος, προόδευε σε περιόδους ειρήνης αλλά σε δύσκολες εποχές, δεν παρείχε μεγάλη ασφάλεια. Από το τέλος του 6ου αιώνα με αρχές του 7ου, εν μέσω Αβαροσλαβικών επιδρομών, η κάτω πόλη σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκε και ο πληθυσμός προτίμησε την ακρόπολη και τη γύρω από αυτήν περιοχή που εξελίχθηκε σε τυπική μεσαιωνική καστροπολιτεία που από τον 10ο αιώνα πήρε τη σλαβική ονομασία «Βοδενά» και περιγράφεται ως «φρούριον ... επί πέτρας αποτόμου κείμενον».

Η εγκατάλειψη του Λόγγου ίσως συνδέεται και με κάποια μεγάλη φυσική καταστροφή (σεισμό ή πλημμύρα).

Η (άνω) πόλη κατακτήθηκε από τους Τούρκους το 1385 και τότε το κάστρο υπέστη μεγάλες ζημιές. Η τελειωτική καταστροφή όμως επήλθε το 1395 από μεγάλο σεισμό. Τότε καταστράφηκε ολοσχερώς η ακρόπολη και η μεσαιωνική καστροπολιτεία πάνω στο βράχο.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

To τείχος στην κάτω πόλη είχε τη μορφή ενός μακρόστενου πολυγώνου που κάλυπτε μια έκταση 200-230 στρέμματα.

Η τοιχοδομία του ποικίλλει, προδίδοντας τις διαφορετικές φάσεις ανέγερσης και επιδιόρθωσής του. Αναγνωρίσιμη είναι η ελληνιστική φάση με τους ισόδομους λαξευμένους λιθόπλινθους, η ρωμαϊκή με τη χρήση άφθονων σπολίων (spolia=οικοδομικό υλικό από την αρχαία πόλη), και οι παλαιοχριστιανικές επιδιορθώσεις και προσθήκες όπου κυριαρχούν οι ακανόνιστοι μικροί λίθοι σε άφθονο ασβεστοκονίαμα. Στον όψιμο 5ο αιώνα, πιθανώς, την εποχή των επιδρομών των Ούννων, ανεγείρεται προτείχισμα σε ευπρόσβλητα σημεία.

Πηγές

• Website Φωτογραφικοί περίπατοι - Αρχαία Έδεσσα
• Website touristorama - Αφιέρωμα στην Αρχαία Έδεσσα
• Αντώνιος Σ. Πέτκος, Προϊστάμενος της 11ης Ε.Β.Α., «Βυζαντινά Κάστρα της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας»»