Πύργος Οζολίμνου ή Πύργος Ξηροποτάμου

Υπολείμματα πύργου και άλλων μετοχικών κτισμάτων σε λόφο πάνω από τον μικρό οικισμό Ξηροποτάμου κοντά στην Ιερισσό Χαλκιδικής (στη εσωτερική πλευρά της αρχής του τρίτου ποδιού της Χαλκιδικής).

Ιστορία

Η Χαλκιδική κατά τους προηγούμενους αιώνες και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα ήταν γεμάτη από κτήματα ιδιοκτησίας των Μονών του Αγίου Όρους (που ακόμα κατέχουν πολλά οικόπεδα στη εκεί). Ο σκοπός αυτών των Μετοχίων ήταν η παραγωγή αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων για την τροφοδοσία των μονών, δεδομένου ότι στον Άθω αφενός δεν υπήρχαν επαρκείς εκτάσεις για καλλιέργειες και αφετέρου δεν επιτρεπόταν η κτηνοτροφία.

Τα μετόχια ήταν συγκροτήματα που εκτός από τα χωράφια περιλάμβαναν μικρό ναό, εργαστήρια, καλύβια, κολλιγόσπιτα, αποθήκες κλπ. Πολλά από αυτά εξελίχθηκαν σε μοναστήρια και 9 από αυτά σε χωριά. Εκτός των άλλων κτισμάτων, περιελάμβαναν κατά κανόνα και έναν πύργο που ήταν το διοικητικό κέντρο του μετοχίου, αλλά και το κύριο μέσο αμυντικής προστασίας.

Όπως αναφέρεται από τις πηγές, οι μετοχικοί μοναστηριακοί πύργοι τον 16ο αιώνα ήταν τουλάχιστον 70 σε όλη τη Χαλκιδική. Σήμερα σώζονται τα ίχνη λιγότερων από 30.

Ο πύργος Οζολίμνου ανήκε σε μετόχι της μονής Ξηροποτάμου.

«Οζόλιμνος» ή «Οζολίμνη» είναι ένα έλος, μια παραθαλάσσια έκταση με εμβαδόν περίπου 500 στρέμματα που εποχιακά πλημμυρίζει και έχει χαρακτηριστεί υδροβιότοπος. Η προφανής προέλευση του ονόματος είναι η έκφραση «όζουσα λίμνη», δηλαδή δυσώδης λίμνη.

Η θέση αναφέρεται ως Οζόλιμνος ήδη από τον 10ο αιώνα. Μοναστηριακά έγγραφα από τον 14ο αιώνα αποδεικνύουν ότι ολόκληρη η περιοχή ήταν τότε ιδιοκτησία της Μονής Ξηροποτάμου. Πιθανότατα, τότε κτίστηκε και ο πύργος.

Περί το 1850 το μετόχι γνώρισε μια νέα εποχή έντονης δραστηριότητας. Σε εκείνη την περίοδο επεκτάθηκαν οι εγκαταστάσεις και οικοδομήθηκαν νέα κτίρια.

Η περιοχή απαλλοτριώθηκε το 1930 (όπως συνέβη σε πολλά άλλα μετόχια της Χαλκιδικής) για να εγκατασταθούν εκεί πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Σε αντίθεση πάντως με άλλους προσφυγικούς οικισμούς, ο Ξηροπόταμος δεν αναπτύχθηκε επειδή τον τόπο μάστιζε η ελονοσία λόγω της Οζολίμνης. Μέχρι σήμερα παραμένει ένας πολύ μικρός και ξεχασμένος οικισμός που επιπλέον, λόγω του βάλτου, δεν έχει και καλή παραλία.

Το 1975 το έλος επιχώθηκε με άμμο και σήμερα κυριαρχείται από αλόφιλη βλάστηση (βασικά, βούρλα και καλαμιές). Σύμφωνα με μια παρατραβηγμένη θεωρία, το έλος του Οζολίμνου αποτελεί κατάλοιπο του μεγάλου λιμανιού της Ουρανόπολης, που κτίστηκε από τον Μακεδόνα βασιλιά Κάσσανδρο.

Από τις μετοχιακές εγκαταστάσεις της Μονής σώζονται στην κορυφή του λόφου τα ερείπια του επιβλητικού πύργου, ένας μεγάλος όρθιος τοίχος μετοχιακού κτίσματος και μία ερειπωμένη υδατοδεξαμενή, όλες κατασκευές από εμφανή λιθοδομή.

Ο πύργος ήταν ογκώδης με διαστάσεις βάσης 8✖13 μέτρα. Σώζεται σε ερειπιώδη μορφή στο ύψος του ισογείου σε όλες τις πλευρές, ενώ σε ένα σημείο της ΒΑ γωνίας φτάνει στο μέγιστο ύψο των 5,5 μέτρων.

Η χρονολογία κατασκευής δεν μας είναι γνωστή. Ίσως κτίστηκε τον 14ο αιώνα κάτι στο οποίο συνηγορεί και η μορφή της κατασκευής. Πάντως δεν αποκλείεται να είναι και πολύ νεώτερος.