Βυζαντινά Τείχη Δράμας

Στη Δράμα δεν υπάρχει κάστρο. Υπάρχουν όμως υπολείμματα από τα Βυζαντινά τείχη της πόλης τα οποία μέχρι προ τίνος ήταν τελείως παραμελημένα και παραγνωρισμένα.

Διασώζονται αρκετά τμήματα στη βόρεια συνοικία της πόλης, γύρω από την εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Επιπλέον υπάρχουν και άλλα τμήματα δυσδιάκριτα και διασκορπισμένα σε όλη την πόλη, σε αυλές σπιτιών, σε ακάλυπτους κ.λπ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Δράμα, πολύ συχνά, τμήματα του τείχους χρησιμεύουν για οριοθετήσεις ιδιοκτησιών!

Ιστορία

Προς το τέλος των κλασικών ή στις αρχές της ελληνιστικών χρόνων (τέλη 4ου ή αρχές 3ου αιώνα π.Χ.) στη θέση της Δράμας δημιουργήθηκε πολίχνη, οι κάτοικοι της οποίας καλλιεργούσαν την άμπελο και λάτρευαν τον θεό Διόνυσο, σε ιδιαίτερο ιερό. Η πολίχνη παρέμεινε δραστήρια και κατά τους ρωμαϊκούς και τους βυζαντινούς χρόνους.

Στη μεσοβυζαντινή εποχή (9ος αρχές 13ου μ.Χ. αι.) η Δράμα αναπτύσσεται σε ισχυρό Κάστρο με στρατηγική σημασία και ζωηρό εμπορικό ενδιαφέρον, ενώ υπάγεται στους Φιλίππους από διοικητική και εκκλησιαστική άποψη. Είναι περιτειχισμένη περιοχή σ' οχυρό υψίπεδο με έκταση γύρω στα σαράντα στρέμματα και πληθυσμό 1500-2000 κατοίκους. Από το τέλος της περιόδου σώζονται σε γραπτές πηγές οι ονομασίες “Darma” (l172) και “Dramme” (1206) για το Κάστρο, που συνδέονται με την πιθανή αρχαία ονομασία.

Σε όλη την υστεροβυζαντινή περίοδο ( αρχές 13ου μ.Χ. αι. - 1453) η Δράμα αλλάζει συνεχώς κυρίαρχους, όπως όλες οι βυζαντινές επαρχίες. Το 1204 περνά στα χέρια των Λατίνων, το 1223-1224 καταλαμβάνεται από τον Θεόδωρο Α' Κομνηνό Δούκα, αυτοκράτορα της Θεσσαλονίκης, το 1230 καταλαμβάνεται από τον τσάρο της Βουλγαρίας Ιωάννη Ασέν Β', ενώ τα έτη 1242-1243 και το 1246 επανήλθε στους Βυζαντινούς, όταν ο Ιωάννης Βατάτζης ανακατέλαβε την ανατολική Μακεδονία.

Στο πρώτο μισό του 14ου αι. υφίσταται τις ταραχές και τις συγκρούσεις των βυζαντινών εμφυλίων πολέμων, μεταξύ των δύο Ανδρονίκων Β' και Γ' των Παλαιολόγων (1321-1328) και κατόπιν μεταξύ του Ιωάννη Καντακουζηνού με μέλη της δυναστείας των Παλαιολόγων (1341-1347). Στα χρόνια αυτά η Δράμα υπήρξε τόπος παραμονής και αναψυχής της αυτοκράτειρας Ειρήνης Μομφερρατικής, συζύγου του Ανδρόνικου Β', η οποία πέθανε και ενταφιάστηκε στο Κάστρο την πρώτη εικοσαετία του 140υ αι.

Κατά τα έτη 1344-1345 η Δράμα κατακτήθηκε από τον Σέρβο κράλη Στέφανο Δουσάν. Ανακαταλαμβάνεται το έτος 1371 από τον Μανουήλ Παλαιολόγο και παραμένει στη βυζαντινή αυτοκρατορία μέχρι την οθωμανική κατάκτηση το 1383.

Μετά την κατάληψη της Δράμας από τους Οθωμανούς το 1383 η πόλη εξακολουθεί να αποτελεί ένα μικρό κάστρο στην επικράτεια του σουλτάνου, αποκομμένο τόσο από την Πόλη, μέχρι την Άλωση του 1453 όσο και από τη Θεσσαλονίκη, μέχρι την κατάληψή της το 1430.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς κτίστηκαν τα τείχη, αλλά λογικά η κατασκευή θα πρέπει να ήταν το αποτέλεσμα πολλαπλών επεμβάσεων από την αρχαιότητα μέχρι τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Φαίνεται πως τα σωζόμενα τείχεη της Δράμας είναι εξ ολοκλήρου Βυζαντινής προέλευσης. Δεν υπάρχουν ενδείξεις της Ρωμαϊκής οχύρωσης, ενώ φαίνεται πως και κατά την Τουρκοκρατία δεν υπήρξαν σοβαρές παρεμβάσεις.

Τα όρια της Δράμας στη Βυζαντινή εποχή δεν ξεπερνούσαν εκείνα της φυσικής οχύρωσης της πόλης. Το υψίπεδο πάνω στο οποίο είναι χτισμένο το ιστορικό κέντρο της Δράμας, οριοθετείται από ένα μεγάλο χείμαρρο, στη Βόρεια και Ανατολική πλευρά, από τα νερά της Αγ. Βαρβάρας στα νότια, και από μια ισχυρή βάθυνση του εδάφους στη Βόρεια πλευρά, όπου καταλήγουν τα νερά βορειότερων περιοχών.

Τα φυσικά αυτά εμπόδια ουσιαστικά οριοθέτησαν τον Βυζαντινό περίβολο μέσα σε μια μικρή σχετικά έκταση 60 στρεμμάτων.

Το συνολικό μήκος του περιβόλου υπολογίζεται γύρω στα 850μ. Κάθε 60 ως 80μ υπάρχουν τετράγωνοι πύργοι, από τους οποίους σώζονται τέσσερις στην ανατολική πλευρά, ένας στη Βόρεια και ένας στην Β.Α. γωνία. Καλύτερα απ' όλους τους πύργους σώζεται ο Βόρειος, όπου μάλιστα διακρίνονται και οι υποδοχές ξύλινου δαπέδου, στο ψηλότερο τμήμα του. Το συνολικό ύψος μαζί με τις επάλξεις έφτανε τα 14μ. Το πάχος του τείχους ποικίλει, από 1.70 ως 3.30μ. ανάλογα με το αν το τείχος είναι απλό όπως στη νότια και δυτική πλευρά ή διπλό όπως συμβαίνει στις άλλες δύο.

Τα Βυζαντινά τείχη Δράμας χαρακτηρίστηκαν «ιστορικό διατηρητέο μνημείο» με απόφαση της Ελληνικής πολιτείας το 1962, ενώ σήμερα εκτελούνται εργασίες συντήρησης.