Κάστρο Ακοντίσματος

Αρχαίο κάστρο και οικισμός με πολλές μεταγενέστερες ενισχύσεις σε λόφο βορειοανατολικά της Νέας Καρβάλης και πάνω από την Εγνατία Οδό.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το σημείο είναι σε στρατηγική θέση καθώς επιτηρεί το δύσβατο πέρασμα από ανατολική Μακεδονία προς Θράκη. Ο συγκεκριμένος λόφος καθώς και τα απέναντι υψώματα ήταν επιμελώς οχυρωμένα για να εξασφαλίζουν τον έλεγχο του περάσματος.
Επίσης, το γεγονός ότι ο λόφος είναι πολύ κοντά στη θάλασσα εποπτεύοντας την παραλία όπου σήμερα βρίσκεται η Νέα Καρβάλη (και η Βιομηχανία Λιπασμάτων, πιο δίπλα) του έδινε πρόσθετο στρατηγικό πλεονέκτημα.
Ας σημειωθεί ότι οι γειτονικοί χέρσοι λόφοι δυτικά της Νέας Καρβάλης, προς την Καβάλα, έχουν επίσης οχυρώσεις διαφόρων εποχών.

 

Ιστορία

Η θέση του αρχαίου οικισμού σε αυτό το σημείο ταυτίζεται με το αρχαίο Ακόντισμα.

Το Itinerarium Hierosolymitanum (οδοιπορικό ανώνυμου προσκυνητή από το Μπορντώ στους Αγίους Τόπους το 334-335 μ.Χ.) αναφέρει το Ακόντισμα ως τον τελευταίο σταθμό επί της Εγνατίας στη Μακεδονία. Το πιστοποιεί και ο Λατίνος ιστοριογράφος Αμμιανός Μαρκελίνος στο έργο Res gestae (τέλος 4ου αι. μ.Χ.)

Το Ακόντισμα σημειώνεται ως σταθμός επί της Εγνατίας οδού 9 μίλια ανατολικά της Νεαπόλεως (Καβάλα) στον «χάρτη του Πόιτινγκερ» (Tabula Peutingeriana), ένα μεσαιωνικό αντίγραφο χάρτη του 4ου/5ου αιώνα, που απεικονίζει όλα τα σημεία επί των ΡωμαΙκών οδών.

Η «Εγνατία Οδός» πρέπει να περνούσε από τον αυχένα του λόφου, έξω από τη βόρεια πύλη του οικισμού, σε μικρή απόσταση από το σημείο όπου περνάει και η σύγχρονη Εγνατία.

Πέρα από την σχεδόν σίγουρη ταύτιση της οχύρωσης με το Ακόντισμα της ύστερης αρχαιότητας, η θέση είχε οχυρωθεί αρκετά πιο πριν για να ελέγχει την αρχαία διαδρομή από την Ευρώπη προς την Ασία.

Πριν τους Ρωμαίους και την Εγνατία, η πρώτη οχύρωση πρέπει να έγινε από τους Θασίους για να προστατέψουν την πρόσβαση προς την Θασιακή Περαία (τις αποικίες της Θάσου στη δυτική Θράκη). Αργότερα η οχύρωση ενισχύθηκε κατά την Ελληνιστική περίοδο από τους Μακεδόνες στα τέλη του 4ου αι. π.Χ.

Τα ευρήματα που υποστηρίζουν αυτήν την υπόθεση είναι κυρίως «κινητά» (κομμάτια οξυπύθμενων αμφορέων Θάσου και χάλκινα νομίσματα του βασιλιά Κασσάνδρου της Μακεδονίας, 316-297 π.Χ.).

Μετά τη Ρωμαϊκή περίοδο (όταν συμπληρώθηκε και οριστικοποιήθηκε η μορφή της οχύρωσης), το Ακόντισμα δεν εξελίχθηκε σε κάποιο αξιόλογο πόλισμα. Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι κατοικήθηκε τόσο κατά την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο (4ος-6ος αι. μ.Χ.), όσο και κατά τη μεσοβυζαντινή εποχή (τέλη 10ου-αρχές 11ου αι. μ.Χ.). Σε αυτές τις πιο πρόσφατες σχετικά χρήσεις δεν έγιναν σημαντικές τροποποιήσεις ή ενισχύσεις στην οχύρωση.

Σοβαρές οχυρωματικές προσθήκες έγιναν πολύ αργότερα, στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν κατασκευάστηκαν χαρακώματα και πολυβολεία ενσωματώνοντας τμήματα της αρχαίας οχύρωσης. Αυτό έγινε και σε άλλα σημεία στα υψώματα ανατολικά της Καβάλας συνυπάρχοντας σε κάποιες περιπτώσεις με αρχαία τείχη.
Οι κατασκευές αυτές χαρακτηρίζονται «χαρακώματα του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου», αλλά στην ουσία πρόκειται για οχυρά που κατασκεύασε ο Ελληνικός Στρατός μετά την απελευθέρωση της Καβάλας για να αναχαιτίσει τους Βούλγαρους, η οποίοι δεν είχαν αποδεχτεί ότι η περιοχή ανήκε πλέον στην Ελλάδα. Εκείνη την εποχή, τη δεκαετία του 1910, η κατάσταση ήταν ρευστή και η περιοχή ακόμα διεκδικούμενη. Η ελληνική κυριαρχία κατοχυρώθηκε μόνο μετά το 1918 και το τέλος του Α΄Παγκοσμίου (στον οποίο η Βουλγαρία, ως γνωστόν, ήταν με τους ηττημένους).

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Από το τείχος, που είναι κτισμένο με μεγάλους τετράπλευρους δόμους και διατηρείται σε ύψος από 2,5 έως 5μ., σώζεται τμήμα της νότιας εξωτερικής παρειάς του με έναν πύργο και μια πύλη, καθώς και η βόρεια και ολόκληρη η δυτική εξωτερική του όψη.

Δύο οχυροί πύργοι προστάτευαν τη βόρεια πύλη του οικισμού, η οποία πρέπει να αποτελούσε την κύρια πύλη πρόσβασής του αφού από την πλευρά αυτή φαίνεται πως περνούσε η Εγνατία Οδός.

---

Πηγές

• Πληροφορίες και φωτογραφίες από τον κ. Αλέξανδρο Μαρτίνη.