Φρούριο Αγίου Ανδρέα

Το κάστρο του Αγίου Ανδρέα είναι ένα από τα τρία κάστρα της Πρέβεζας. Βρίσκεται στη Βόρεια πλευρά της πόλης σε ένα σημείο όπου παλιότερα ήταν επάνω στη θάλασσα.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το κάστρο βρισκόταν στο βόρειο άκρο της παλιάς πόλης, επάνω στη θάλασσα.

Σήμερα δεν είναι πλέον παραθαλάσσιο ούτε στην άκρη της πόλης. Βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της Πρέβεζας και όχι πολύ μακριά από το λιμάνι.

Ιστορία

H Πρέβεζα βρίσκεται σε ιστορικά στρατηγικό αλλά ευάλωτο σημείο και γι’ αυτό δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην οχύρωση της πόλης και της περιοχής.

Οι Τούρκοι ήταν αυτοί, που πρώτοι οχύρωσαν την Πρέβεζα τον 15ο αιώνα. Συγκεκριμένα, στη θέση Μπούκα (σήμερα «Παλιοσάραγα») έγινε το πρώτο -και ισχυρότατο- φρούριο της πόλης, η κατασκευή του οποίου άρχισε στα τέλη του 15ου αιώνα. Τον 17ο αιώνα, ενώ οι τεχνικές πολιορκίας είχαν εξελιχθεί, φαίνεται πως οι Τούρκοι δεν είχαν βελτιώσει αντίστοιχα τις αμυντικές δυνατότητες του κάστρου. Έτσι η Πρέβεζα, δηλαδή το κάστρο της Μπούκας, καταλήφθηκε από τους Ενετούς του Francesco Morosini, τον Σεπτέμβριο του 1684.
Η βενετσιάνικη κατοχή κράτησε μόνο 15 χρόνια. Παρόλο που οι Ενετοί αμέσως μετά την κατάληψη της Πρέβεζας βελτίωσαν σημαντικά το κάστρο της Μπούκας, αναγκάστηκαν με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς, το 1699, να την παραδώσουν στους Οθωμανούς. Επειδή όμως δεν ήθελαν να παραμείνει το βελτιωμένο κάστρο στα χέρια των Οθωμανών, έθεσαν σαν όρο της συνθήκης, να το παραδώσουν αφού πρώτα το καταστρέψουν και χωρίς να έχουν το δικαίωμα οι Τούρκοι να οχυρώσουν ξανά την ίδια θέση.

Με την αποχώρηση των Ενετών το 1701 και με την καταστροφή της Μπούκας που προηγήθηκε (με ανατίναξη των τειχών από τους αποχωρούντες Ενετούς), οι Τούρκοι χτίζουν στα βόρεια της πόλης το Κάστρο του Αγίου Ανδρέα, ή Ιτς-Καλέ (εσωτερική ακρόπολη).

Το 1718, η συνθήκη του Πασάροβιτς παραδίδει ξανά την πόλη στους Ενετούς, οι οποίοι επισκευάζουν και βελτιώνουν το κάστρο του Αγίου Ανδρέα.

Το 1797, μετά την κατάληψη της Βενετίας από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα, οι Γάλλοι αποβιβάζονται στην Πρέβεζα δίνοντας στους κατοίκους πρόσκαιρες ελπίδες για οριστική απαλλαγή από τους Τούρκους.

Οι ελπίδες θα διαψευσθούν, όταν το 1798 ο Αλή πασάς θα επιτεθεί με μεγάλη στρατιωτική δύναμη. Οι Γάλλοι θα νικηθούν στη Νικόπολη και η πόλη θα λεηλατηθεί και θα πυρποληθεί. Είναι ο λεγόμενος Χαλασμός της Πρέβεζας.

Το 1807 ο υπαίτιος της καταστροφής Αλή Πασάς θα γίνει ο απόλυτος κυρίαρχος της περιοχής και θα επιδοθεί με φρενήρη ρυθμό στην κατασκευή οχυρωματικών έργων χτίζοντας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα πολλά κάστρα.
Έτσι, το ήδη υπάρχον κάστρο του Αγίου Ανδρέα, θα ενισχυθεί με περιμετρικό τείχος και τάφρο (1808-9) και θα λάβει την σημερινή μορφή του με το διώροφο οικοδόμημα της εισόδου του (απέναντι από τον κεντρικό εμπορικό δρόμο της σύγχρονης πόλης).

Η Πρέβεζα το 1860

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο είναι ένα επίμηκες τετράπλευρο οχυρό με τέσσερις γωνιακούς προμαχώνες και έναν μικρότερο στο μέσο της δυτικής πλευράς.

Είναι τοποθετημένο σχεδόν παράλληλα με τη θάλασσα σε μια σχετικά μικρή απόσταση από αυτήν. Παρά τις διαδοχικές επεμβάσεις, το περιβάλλον τείχος του οχυρού διατηρεί σχεδόν αναλλοίωτη την αρχική του θέση και μορφή. Είναι άμεσα ορατά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του, που είναι η κεκλιμένη του κατασκευή, η άρτια γεωμετρία των γωνιακών προμαχώνων, το βελτιωμένο σύστημα πλαγιοβολών.

Το μέγιστο μήκος του κάστρου είναι 250 μέτρα περίπου και το πλάτος του 120 μέτρα. Η πλευρά προς τη θάλασσα έχει μήκος 210 μέτρα. Το ύψος των τειχών φτάνει τα 4 μέτρα. Το εσωτερικό του κάστρου είναι επιχωμένο μέχρι επάνω. Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι αυτό το εκ κατασκευής πλήρες μπάζωμα του εσωτερικού είναι αρκετά ασυνήθιστο στα ελληνικά κάστρα. Ο σκοπός του επιχωμένου εσωτερικού ήταν η αντοχή της οχύρωσης σε βολές από κανόνια.

Το κάστρο περιέβαλλε σε όλη την περίμετρο άνυδρη τάφρος πλάτους 10 μέτρων.

Στο εσωτερικό του κάστρου υπάρχουν διάφορα νεότερα κτίρια που αποτελούσαν μέρος στρατοπέδου που λειτουργούσε εκεί μέχρι πρόσφατα. Σήμερα, τα περισσότερα κτίρια είναι εγκαταλειμμένα και κάποια χρησιμοποιούνται από δημόσιες υπηρεσίες.

Πηγές

• Σμύρης, Γεώργιος, Το δίκτυο των οχυρώσεων στο Πασαλίκι των Ιωαννίνων: 1788 -1822 ιστορική - πολιτική - οικονομική και χωροταξική θεώρηση, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2000