Κούλια Αγρίλου

 Ένα από τα μεθοριακά φυλάκια που είχαν κατασκευαστεί από τους Τούρκους ανατολικά από την Άρτα, κατά μήκος των Ελληνοτουρκικών συνόρων όπως αυτά είχαν καθοριστεί με τη συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως του 1832.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Η κούλια βρίσκεται σε μικρή απόσταση, περί τα 700 μέτρα, βόρεια από τη λιμνοθάλασσα Αγρίλου, στον μυχό του Αμβρακικού κόλπου. Βρίσκεται 1,5 χλμ νότια από τη Συκούλα Αιτωλοακαρνανίας και 3,5 χλμ ανατολικά από τις Συκιές Άρτας. Αν και πλησιέστερα στον οικισμό Συκούλα, η κούλια βρίσκεται τυπικά σε έδαφος της Ηπείρου, στον Δήμο Νικολάου Σκουφά.
Είναι πάνω στο όριο μεταξύ των Περιφερειών Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδας που ήταν η μεθοριακή γραμμή Ελλάδας-Τουρκίας μεταξύ 1832 και 1881.

Ιστορία

Τα Ελληνοτουρκικά σύνορα στην περιοχή ορίστηκαν με τη συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως του 1832 (ή συνθήκη του «Καλεντέρ Κιοσκ») με την οποία αναγνωρίστηκε (και) από την Τουρκία η ανεξαρτησία της Ελλάδας. Η Ελληνοτουρκική μεθόριος εκείνης της εποχής συμπίπτει με τα σημερινά όρια μεταξύ των νομών Άρτας και Αιτωλοακαρνανίας.

Κατά μήκος αυτής της μεθοριακής γραμμής οι Τούρκοι έκτισαν φυλάκια, τις λεγόμενες «Κούλιες». Τα φυλάκια αυτά ήταν στην ουσία μικρά τυποποιημένα οχυρά με κυλινδρικό σχήμα και ασυνήθιστα ισχυρή οχύρωση, με πολεμίστρες, με θέσεις πυροβόλων και με πηγάδι ύδρευσης.

Δεν είναι γνωστή ακριβώς η χρονολογία κατασκευής αυτών των οχυρών στην ευρύτερη περιοχή του Κομποτίου. Προφανώς κατασκευάστηκαν μετά την οριστικοποίηση των συνόρων, δηλαδή το 1832 ή λίγο μετά. Ενδεχομένως και αρκετά αργότερα. Ίσως περί το 1860 όταν οι Οθωμανοί ενίσχυσαν τις οχυρώσεις τους στον Αμβρακικό με πυροβολεία και κανόνια.
Σε κάθε περίπτωση, οι κούλιες του Κομποτίου παρέμειναν σε λειτουργία μέχρι το 1881 όταν με τη (νέα) Συμφωνία της Κωνσταντινουπόλεως (Μάρτιος1881) και σε επικύρωση των συμφωνηθέντων στη συνθήκη του Βερολίνου του 1878, η Θεσσαλία και η νοτιοανατολική Ήπειρος προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα. Με την υλοποίηση αυτής της συμφωνίας απελευθερώθηκε η Άρτα και η γύρω περιοχή ενώ η γραμμή των φυλακίων στην περιοχή του Κομποτίου εγκαταλείφθηκε καθώς η μεθόριος μετακινήθηκε πιο βόρεια, κατά μήκος της κύριας κοίτης του Αράχθου.

Από αυτές τις κούλιες, εκτός από τη συγκεκριμένη κούλια Αγρίλου, σώζονται επίσης (σε αρκετά καλύτερη κατάσταση) η Κούλια στη θέση Γενιτσάρισσες βόρεια από τη Συκούλα και η Κούλια στο Πλατύ.

Είναι βέβαιο ότι θα υπήρχαν πολλά ακόμα φυλάκια κατά μήκος της συνοριακής γραμμής του 1832, αλλά δεν γνωρίζουμε αν σώζεται κάποιο άλλο από αυτά.

---

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Οι εν λόγω κούλιες δεν μοιάζουν με κανένα άλλο πύργο ή οχυρό στον Καστρολόγο με εξαίρεση τις -επίσης οθωμανικές- κούλιες της Κορωνησίας και της Λασκάρας με τις οποίες έχουν αρκετές ομοιότητες αλλά δεν είναι εντελώς ίδιες. Θυμίζουμε ότι οι Κούλιες αυτές (Κορωνησίας, Λασκάρας) έχουν κατασκευαστεί μάλλον την εποχή του Αλή Πασά, περί το 1807, ενώ κάποιοι πιστεύουν ότι είναι μεταγενέστερες, περί το 1860.

Οι κούλιες στο Κομπότι είναι κυλινδρικού σχήματος με εξωτερική διάμετρο περί τα 14 μέτρα.

Είχαν δύο ορόφους. Στο εσωτερικό υπήρχε ακόμα ένας ομόκεντρος εσωτερικός κύλινδρος διαμέτρου 3 μέτρων περίπου, καθ’ όλο το ύψος του οχυρού. Μέσα σε αυτόν τον εσωτερικό κυλινδρικό χώρο ήταν η πυριτιδαποθήκη.

Η στέγη ήταν θολωτή, ενώ ο εσωτερικός κύλινδρος κατέληγε σε δικό του ανεξάρτητο, ημισφαιρικό και υπερυψωμένο τρούλο.

Ο εξωτερικός τοίχος έχει πάχος 1,40 μέτρα. Φέρει περιμετρικά (και ισομετρικά) στενοϋψή, κωνικά ανοίγματα (τυφεκιοθυρίδες), σε ύψος κατάλληλο για τη χρήση από τους αμυνόμενους. Το κωνοειδές (προς τα έξω) σχήμα είναι κατάλληλο για μεγαλύτερο οπτικό πεδίο βολής. Υπάρχουν τυφεκιοθυρίδες και στο ύψος του δευτέρου ορόφου. Σε αυτές η κωνική διαμόρφωση είναι ακόμα πιο έντονη για να δίνεται η ευχέρεια μεγαλύτερης γωνίας βολής.

---

Πηγές

• Φωτογραφίες και πληροφορίες από τον κ. Αντώνη Κουτσοδήμα