Γιατί λιποθυμούν οι άνθρωποι: Από τις συχνότερες έως τις πιο σπάνιες αιτίες

Υπάρχει μια απλή αιτία πίσω από όλα τα λιποθυμικά επεισόδια: ο εγκέφαλος δεν τροφοδοτείται επαρκώς με αίμα. Οι πιθανές υποκείμενες αιτίες, όμως, είναι πολλές και κυμαίνονται από κάποια συχνά, συνήθως αβλαβή προβλήματα έως ορισμένες σπάνιες, ενδεχομένως σοβαρές διαταραχές.

Η λιποθυμία θα πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπόψη σοβαρά, γι’ αυτό φροντίστε να επισκεφθείτε τον γιατρό σας για αξιολόγηση εάν λιποθυμήσετε, ιδίως εάν έχετε οποιοδήποτε ιστορικό καρδιολογικών προβλημάτων, συνιστά ο δρ Jeremy Ruskin, ιδρυτής του Κέντρου Αρρυθμιών στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.

Ωστόσο, ακόμη και άτομα χωρίς προηγούμενα καρδιολογικά προβλήματα δεν βρίσκονται στο απυρόβλητο. Ορισμένες φορές η συγκοπή (ο ιατρικός όρος για τη λιποθυμία) είναι η πρώτη ένδειξη μιας μη διαγνωσμένης πάθησης της καρδιάς.

Στην καρδιά ενός λιποθυμικού επεισοδίου

Η καρδιακής αιτιολογίας συγκοπή ευθύνεται μόνο για το 15% περίπου του συνόλου των λιποθυμικών επεισοδίων – πολύ λιγότερα από ό,τι η αντανακλαστική συγκοπή, που είναι ο συχνότερος τύπος.

Η καρδιακή συγκοπή, ωστόσο, είναι η σοβαρότερη μορφή λιποθυμίας, επειδή μπορεί να είναι προάγγελος αιφνίδιου θανάτου. Η λιποθυμία από καρδιαγγειακά αίτια προκαλείται συνήθως από κάποιο ηλεκτρικό πρόβλημα που αναγκάζει την καρδιά να χτυπά είτε πολύ αργά είτε πολύ γρήγορα, εξηγεί ο δρ Ruskin. Αυτές οι αρρυθμίες μπορεί να οφείλονται σε βλάβη που δημιουργήθηκε μετά από καρδιακή προσβολή ή σε κάποια πάθηση του καρδιακού μυ (μυοκαρδιοπάθεια). Και οι δύο μπορούν να διαταράξουν το ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς και να μειώσουν την ικανότητά της να λειτουργεί αποτελεσματικά ως αντλία αίματος.

Άλλες αιτίες είναι οι γενετικές ανωμαλίες στο ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς, όπως το σύνδρομο μακρού διαστήματος QT ή σύνδρομο Brugada. Τέλος, στις παθήσεις που μπορούν να μειώσουν τη ροή αίματος και να προκαλέσουν λιποθυμία περιλαμβάνεται η σκλήρυνση της αορτικής βαλβίδας (στένωση αορτής) ή στένωση της εξόδου της αριστερής κοιλίας λόγω υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας.

Αιφνίδια πτώση της πίεσης

Μια άλλη συχνή αιτία λιποθυμίας είναι η αιφνίδια πτώση της αρτηριακής πίεσης που εμφανίζεται κατά τη μετάβαση στην όρθια στάση, γνωστή επίσης ως ορθοστατική υπόταση. Στη διάρκεια αυτών των επεισοδίων, το αίμα λιμνάζει στο κάτω μέρος του σώματος, με αποτέλεσμα να επιστρέφει λιγότερο αίμα στην καρδιά.

Αυτό οδηγεί σε μείωση της αρτηριακής πίεσης και, έτσι, σε μείωση της ροής αίματος προς τον εγκέφαλο. Συνηθισμένα αίτια αυτού του τύπου πτώσης της αρτηριακής πίεσης μπορεί να είναι ορισμένα φάρμακα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης ή της διόγκωσης του προστάτη ή μιας νευρικής βλάβης ή δυσλειτουργίας (νευροπάθεια) που οφείλεται σε διαβήτη, νόσο του Πάρκινσον ή άλλες νόσους. Η αυξημένη θερμοκρασία, η ανεπαρκής κατανάλωση νερού, το άγχος και η πείνα μπορούν να επιδεινώσουν το πρόβλημα.

Μια σπάνια ανατροπή

Η στένωση των αρτηριών, που είναι το σήμα κατατεθέν της καρδιαγγειακής νόσου, επηρεάζει περιστασιακά τα αγγεία που τροφοδοτούν με αίμα την οπίσθια πλευρά του εγκεφάλου, προκαλώντας μια πάθηση που ονομάζεται σπονδυλοβασική ανεπάρκεια (VBI). Η πάθηση αυτή μειώνει τη ροή αίματος στην πίσω πλευρά του εγκεφάλου, μια περιοχή που είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της ισορροπίας και της συνείδησης, εξηγεί ο δρ Ruskin. Ωστόσο, η VBI μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και σε άτομα των οποίων οι αρτηρίες είναι διάπλατα ανοικτές αλλά τα οποία έχουν οστεόφυτα, λόγω αρθρίτιδας, κοντά στις αρτηρίες του αυχένα. Όταν στρέφουν το κεφάλι, το οστεόφυτο μπορεί να συμπιέσει το αγγείο και να παρεμποδίσει τη ροή αίματος.

Το πρόβλημα αυτό, γνωστό ως σύνδρομο απόφραξης σπονδυλικής αρτηρίας κατά τη στροφή της κεφαλής ή σύνδρομο τόξου κυνηγού, είναι πολύ σπάνιο.

Διάγνωση της αιτίας

Το λεπτομερές ιστορικό από τον ασθενή και τους μάρτυρες παρέχει τα καλύτερα στοιχεία για την αναγνώριση της υποκείμενης αιτίας ενός λιποθυμικού επεισοδίου, δηλώνει ο δρ Ruskin. Αν λιποθυμήσετε, σημειώστε τις περιστάσεις στις οποίες συνέβη αυτό ή τα συμπτώματα που είχατε πριν και μετά τη λιποθυμία. Ο ιατρικός έλεγχος περιλαμβάνει πάντοτε καταγραφή της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς [ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ)] και υπερηχογράφημα καρδιάς (υπερηχοκαρδιογράφημα), προκειμένου να ανιχνευθούν τυχόν δομικές αλλαγές στην καρδιά.

Πολλά άτομα χρειάζονται επίσης πιο μακροχρόνια ΗΚΓ παρακολούθηση με ειδικές συσκευές ή πρόσθετες εξετάσεις.

Όταν το νευρικό σύστημα αντιδρά υπερβολικά: αντανακλαστική συγκοπή

Τουλάχιστον τα μισά λιποθυμικά επεισόδια προκαλούνται από μια υπερβολική αντίδραση ευαισθησίας του νευρικού συστήματος, που είναι γνωστή ως αντανακλαστική συγκοπή. Σε όλες τις περιπτώσεις, το νευρικό σύστημα στέλνει σήμα στην καρδιά να επιβραδύνει και στα αιμοφόρα αγγεία να διασταλούν, γεγονός που χαμηλώνει την αρτηριακή πίεση και μειώνει τη ροή αίματος προς τον εγκέφαλο.

Ο συχνότερος τύπος, η πνευμονογαστρική συγκοπή, σχετίζεται με τις δράσεις του πνευμονογαστρικού νεύρου (το οποίο –μεταξύ άλλων– ρυθμίζει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση). Εμφανίζεται όταν το σώμα αντιδρά υπερβολικά στη συναισθηματική δυσφορία ή στη θέα του αίματος ή στη διάρκεια καταστάσεων που ερεθίζουν υπερβολικά το πνευμονογαστρικό νεύρο, όπως μια κίνηση του εντέρου, ο βήχας ή η κατάποση.

Η υπερευαισθησία του καρωτιδικού κόλπου είναι μια σπάνια αιτία συγκοπής που εμφανίζεται ως απάντηση στην πίεση σε ένα συγκεκριμένο σημείο στον λαιμό – και η οποία μπορεί να προκληθεί, για παράδειγμα, από έναν πολύ σφικτό γιακά ή από το ξύρισμα. Η πίεση διεγείρει κάποιες δομές που ονομάζονται πιεσοϋποδοχείς και οι οποίες ενεργοποιούν τα ορμονικά και νευρικά σήματα για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (συνήθως άνδρες) με ανάπτυξη αθηρωματικής πλάκας στις καρωτίδες έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν αυτή την υπερευαισθησία.

 

Γιατί λιποθυμούν οι άνθρωποι: Από τις συχνότερες έως τις πιο σπάνιες αιτίες