​Πρωτοχρονιάτικα έθιμα «δεμένα» με την παράδοση

 ​Πρωτοχρονιάτικα έθιμα «δεμένα» με την παράδοση

Πλήθος εθίμων συνοδεύουν την έλευση του νέου έτους στην Ελλάδα, με διάφορες παραδόσεις ανά περιοχή.

Στο νομό Λάρισας, η παράδοση παραμένει στον χρόνο και τα έθιμα την περίοδο της Πρωτοχρονιάς παίρνουν «σάρκα και οστά» κάθε χρόνο αυτήν την περίοδο.

Αν και τα περισσότερα από τα έθιμα έχουν χαθεί, υπάρχουν κάποια που αναβιώνουν ακόμη και σήμερα αναδεικνύοντας ότι η λαϊκή παράδοση είναι πολύ πλούσια.

«Οι Καμήλες και Ντιβιτζήδες», «Τα Μπαμπαλιούρια», είναι κάποια από αυτά τα έθιμα που παραμένουν στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας.

«Μπαμπαλιούρια»

Σε κάποιες περιοχές της Ελασσόνας, το έθιμο που αναβιώνει την περίοδο που οδεύουμε προς την αλλαγή του χρόνου είναι τα λεγόμενα «Μπαμπαλιούρια». Πρόκειται για ένα έθιμο που κουβαλάει μια μακρά ιστορία και σχετίζεται με τον «εξορκισμό» των κακών πνευμάτων.

Κατά τη διάρκεια των δρώμενων, διάφοροι μεταμφιεσμένοι φορούν πάνω τους κρεμασμένα κουδούνια, οι ήχοι των οποίων δίνουν το μήνυμα της έναρξης της νέας χρονιάς. Το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς σε πολλά σπίτια κόβεται και η παραδοσιακή πίτα με το χρυσό φλουρί, ενώ σύμφωνα με την παράδοση, όποιος το βρει θα είναι και ο τυχερός της νέας χρονιάς.

Τα «Μπαμπαλιούρια» παλαιότερα ξεκινούσαν από την εκκλησία και γύριζαν σε όλα τα σπίτια των χωριών, έλεγαν κάλαντα και κατέληγαν στην πλατεία.

«Καμήλες και Ντιβιτζήδες»

Σε κάποιες περιοχές του νομού, όπως είναι για παράδειγμα το Μεγάλο Μοναστήρι, ένα έθιμο που αναβιώνει είναι οι «Καμήλες και Ντιβιτζήδες».

Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην παράδοση της Ανατολικής Ρωμυλίας και ο βασικός πυρήνας είναι μεταξύ άλλων η ανταλλαγή των ευχών για να έρθει η καλή χρονιά.

Κατά τη διάρκεια του εθίμου χορεύεται ένας εντυπωσιακός χορός που έχει την μορφή ζωναράδικου με τους άντρες να εκτελούν διάφορες φιγούρες.

ΕΘΙΜΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Το έθιμο του κουβαλήματος του νερού και της πέτρας από τον νοικοκύρη του σπιτιού, και ο ζυμωμένος από τις νοικοκυρές σταυρός αποτελούσαν για τους Κρητικούς και κυρίως για τους κατοίκους των χωριών μερικά από τα χαρακτηριστικότερα έθιμα της Πρωτοχρονιάς.

Παραδοσιακά και στην Κρήτη τα « σημάδια» της πρώτης ημέρας του χρόνου ήταν και ο «οδηγός» για τη νέα χρονιά .

Σύμφωνα με την παράδοση σε πολλές περιοχές του νησιού πίστευαν πως την Πρωτοχρονιά το πρώτο πράγμα που πρέπει να δεις είναι βουνό κι ένα υγιή γείτονά σου, έτσι ώστε κι εσύ να ζήσεις με υγεία και πολλά χρόνια, τόσα όσο και τα βουνά. Αν δεις θάλασσα τότε θα είσαι συνέχεια ταραγμένος όπως κι η θάλασσα.

Το νερό και η πέτρα

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς ο άντρας του σπιτιού πήγαινε να φέρει νερό σε ένα σταμνί και μια πέτρα. Με το νερό ράντιζε το εξωτερικό και εσωτερικό του σπιτιού λέγοντας: «Όπως τρέχει τούτο το νερό έτσι να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι μου». Την πέτρα την έβαζε κάτω από το κρεβάτι λέγοντας: «Όπως είναι γερή τούτη η πέτρα έτσι να είναι γερό και το σπίτι μου». Η πέτρα έμενε κάτω από το κρεβάτι ως τα Φώτα.

Το ποδαρικό

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία. Μαζί είχαν και μια εικόνα του σπιτιού, η οποία αφού λειτουργηθεί θα κάνει το ποδαρικό στο σπίτι. Το έθιμο του ποδαρικού έχει μεγάλη σημασία στην Κρήτη, ακόμα και τις ημέρες μας. Ποδαρικό σημαίνει: Ο πρώτος άνθρωπος που θα πατήσει με το πόδι του (ποδαρικό) στο σπίτι μετά την είσοδο του νέου χρόνου. Αυτός ο άνθρωπος πρέπει να είναι τυχερός για να φέρει τύχη στο σπίτι.

Ο σταυρός από ζύμη

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς πολλές νοικοκυρές έφτιαχναν από τη ζύμη των κουλουριών ένα σταυρό που τον κολλούσαν στις πόρτες. Σε άλλα χωριά έβαζαν στα σπίτια ένα φυτό από βολβό και σε άλλα ένα κλωνάρι χαρουπιάς γιατί η χαρουπιά είναι ένα δένδρο που δίνει πολλούς καρπούς, πάντα πράσινο το ίδιο και ο βολβός και συμβολίζουν την αφθονία. Άλλες νοικοκυρές λιβάνιζαν το σπίτι γιατί πίστευαν πως οι καλικάντζαροι στήνουν χορό και μαγαρίζουν τα φαγητά όταν τα βρίσκουν ξεσκέπαστα. Σε πολλά νοικοκυριά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς που είναι ταυτόχρονα και η παραμονή της γιορτής του Αγίου Βασιλείου άφηναν στο τραπέζι ένα ποτήρι κρασί με φαγητό ή ένα γλυκό με κάποιο ποτό και νερό για να έρθει ο Άγιος να αφήσει τα δώρα του, να φάει και να πιει και να ξεκουραστεί.

Το σπάσιμο του ροδιού

Ένα παλιό έθιμο που διατηρείται και σήμερα είναι το σπάσιμο του ροδιού αλλά και της ασκελετούρας ( άγριο φυτό που μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι ).

Οι ανύπαντρες

Τα παλαιότερα χρόνια οι ανύπαντρες κοπελιές έριχναν φύλλα ελιάς στο τζάκι. Όπως πίστευαν, αν το φύλλο γυρίσει ανάποδα θα παντρευτούν αυτόν που θέλουν. Άλλες πάλι έπαιρναν τρία κουκιά, το ένα είναι ψημένο, το άλλο ολόκληρο και το άλλο ξεφλουδισμένο. Με κλειστά μάτια πιάνουν ένα κουκί. Αν πιάσουν το ζεματισμένο σημαίνει ότι θα πάρουν χήρο και το ξεφλουδισμένο φτωχό, αν πάλι πιάσουν το ατόφιο, το ολόκληρο σημαίνει ότι θα παντρευτούν νέο άνδρα και πλούσιο.

« Ο γεωργός Άγιος»

Η Πρωτοχρονιά είναι και η μέρα που γιορτάζει ο Άγιος Βασίλειος. Η παράδοση της Κρήτης θέλει τον Άι Βασίλη γεωργό. Έτσι όποιος είναι γεωργός και θέλει να έχει την ευλογία του Αγίου πρέπει να οργώσει ένα χωράφι του.

ΕΘΙΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

Το σπάσιμο του ροδιού, το κέρασμα από την ψυχοκόρη, το φαγητό για τις Μοίρες και το ψήσιμο της κουλούρας είναι μερικά από τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς στην Πελοπόννησο, ενώ κάποια άλλα, όπως η υπαίθρια αγορά των μποναμάδων στην Πάτρα, δεν αναμένεται φέτος να τηρηθούν, λόγω των μέτρων προστασίας από τον κορονοϊό.

Στη Μεσσηνία

Στην Μεσσηνία, ένα από τα έθιμα είναι το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά.

Όταν λοιπόν η οικογένεια επιστρέφει από την εκκλησία, ο νοικοκύρης μπαίνει πρώτος μέσα στο σπίτι, κρατώντας ένα ρόδι στο χέρι. Στην συνέχεια ρίχνει κάτω το ρόδι για να σπάσει κάνοντας ταυτόχρονα ευχές.

Επίσης, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, όταν τα μέλη της οικογένειας βγαίνουν από το σπίτι, πατούν πάνω σε μία μεγάλη πέτρα, την οποία έχει τοποθετήσει στο κατώφλι η νοικοκυρά από την παραμονή.

Στην Κορινθία

Στην Κορινθία, ένα από τα έθιμα της πρώτης ημέρας του νέου έτους, είναι αυτό της ψυχοκόρης.

Ειδικότερα, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, όταν η οικογένεια επιστρέφει από την εκκλησία, η έφηβη κόρη τούς περιμένει, κρατώντας στα χέρια της ένα μεγάλο πιάτο γεμάτο με γλυκά και τα προσφέρει. Το πιάτο περιέχει κυρίως μελομακάρονα, δίπλες, κουραμπιέδες, τηγανόψωμα, ξεροτήγανα, καθώς και γλυκά του κουταλιού. Παράλληλα προσφέρει στον άντρα τής οικογένειας ένα ποτήρι με λικέρ.

Στην Αρκαδία

Σε χωριά της Αρκαδίας, κάτοικοι τοποθετούν ανήμερα την Πρωτοχρονιά σε κρήνες, διάφορα φαγητά, που προορίζονται για τις Μοίρες.

Εάν λοιπόν την επόμενη ημέρα οι κάτοικοι δεν βρουν τα φαγητά, πιστεύουν ότι η νέα χρονιά θα είναι καλή, ενώ εάν παραμένουν στις κρήνες, τότε θεωρούν ότι θα συμβεί το αντίθετο.

Στη Λακωνία

Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς κάτοικοι στην περιοχή Αλευρού συνήθιζαν να ψήνουν στο τζάκι μία μεγάλη κουλούρα, η οποία ήταν ζυμωμένη με νερό και αλεύρι, ενώ μετά το ψήσιμο της έβαζαν μέλι και καρύδια. Το πρωί της επόμενης ημέρας, μετά τη επιστροφή από την εκκλησία, κρεμούσαν την κουλούρα στο κέρατο του βοδιού τους και στη συνέχεια περίμεναν πότε αυτό θα την τινάξει από το κεφάλι του. Αν λοιπόν μετά το τίναγμα της κεφαλής η κουλούρα έπεφτε στο δάπεδο με την όψη προς τα επάνω, τότε πίστευαν ότι η σοδειά της νέας χρονιάς θα ήταν καλή. Το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς το εορταστικό τραπέζι περιελάμβανε το παραδοσιακό φαγητό σούπα με κότα, ενώ μετά το τέλος του γεύματος απολάμβαναν τις λαλαγγίδες.

Στην Αχαϊα

Ένα από τα παλαιότερα έθιμα στην Πάτρα, ήταν η υπαίθρια αγορά των μποναμάδων, η οποία ξεκινούσε να λειτουργεί λίγες ημέρες πριν από την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Σε αυτή την αγορά υπήρχαν κυρίως πολλά παιχνίδια και δώρα. Για πολλά χρόνια οι πάγκοι με τους μποναμάδες στήνονταν στην πλατεία Γεωργίου, ενώ στην συνέχεια μεταφέρθηκαν στον πεζόδρομο της Τριών Ναυάρχων.

Όμως φέτος, λόγω των μέτρων προστασίας από τον κορονοϊό δεν αναμένεται να στηθούν οι πάγκοι των μικροπωλητών με τα δώρα.